GYSIH NEDİR?

GYSIH: Gayri Safi Yurtiçi Hasıla

Bir ülke veya ülkeler tarafından belirli bir zaman diliminde üretilen ve satılan tüm nihai malların ve hizmetlerin değerinin parasal bir ölçüsüdür. Aynı zamanda kişi başına düşen alım gücünün hesaplanması içinde kullanılır.

Nihai Mal: Tüketiciler tarafından doğrudan satın alınan ve kullanımı amaçlanan mallardır. Bu mallar, üretim sürecinin son aşamasında yer alır ve daha fazla işlenmeden veya dönüştürülmeden tüketicilere ulaşır.

Piyasa Değeri: Hissedarların sahip olduğu halka açık şirketlerin mevcut hisse senetlerinin toplam değeridir.

GSMH: Gayri Safi Yurtiçi Milli Hasıla

GSMH bir ülke vatandaş tarafından (bir ülke vatandaşlarının sahip durumda oldukları doğal kaynaklar, sermaye, emek ve teşebbüs gücü kullanılarak) bir yılda gerek o ülkede gerekirse diğer ülkelerde üretilmekte olan nihai malların sahip durumda oldukları piyasa değerine gayri safi milli hasıla denir. Kişi başına Milli Hasıla hesaplamalarında nüfus artışı da göz önünde bulundurulmaktadır.

⦁ Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) = Haberleşme +Tarım +Ticaret + Sanayi + İnşaat + Ulaştırma, Mali Kuruluşlar + Konut + Hizmetler Toplamı (Kamu ve Özel) + İthalat Vergisi

⦁ GSMH = GSYİH + Yurt dışında yaşayan vatandaşların gelirleri (Yurt içinde yaşayan yabancıların gelirleri)

GSYIH ÇEŞİTLERİ

Nominal GSYIH: Hesaplamasında cari fiyatları da içeren bir ekonomideki ekonomik üretimin bir değerlendirmesidir.⦁     Tüm mal ve hizmetler, bu mal ve hizmetlerin o yıl içinde fiilen satıldığı fiyatlar üzerinden değerlenir. Nominal GSYİH, ülkelerin GSYİH'lerini tamamen finansal açıdan karşılaştırmak için yerel para birimi veya döviz piyasası döviz kurları üzerinden ABD doları cinsinden değerlendirilir.

⦁  Aynı yıl içindeki farklı çeyreklerdeki çıktıları karşılaştırırken kullanılır. İki veya daha fazla yılın GSYİH'sini karşılaştırırken gerçek GSYİH kullanılır. Bunun nedeni, aslında enflasyonun etkisinin ortadan kaldırılmasının, farklı yılların karşılaştırmasının yalnızca hacim üzerine odaklanmasına olanak sağlamasıdır.

Reel GSYIH: Belirli bir yılda bir ekonomi tarafından üretilen mal ve hizmet sayısını yansıtan, enflasyona göre düzeltilmiş bir ölçüdür; enflasyon veya deflasyonun etkisini zaman içindeki üretim eğiliminden ayırmak için fiyatlar yıldan yıla sabit tutulur. GSYİH mal ve hizmetlerin parasal değerine dayandığından enflasyona tabidir.

⦁ Artan fiyatlar bir ülkenin GSYİH’sini artırma eğilimindedir, ancak bu, üretilen mal ve hizmetlerin miktarında veya kalitesinde herhangi bir değişikliği yansıtmaz.

⦁ Reel GSYİH, cari yıl ile baz yıl arasındaki fiyat farkı olan GSYIH fiyat deflatörü kullanılarak hesaplanır.

⦁ Reel GSYİH, piyasa değerindeki değişiklikleri hesaba katar ve dolayısıyla yıldan yıla üretim rakamları arasındaki farkı daraltır. Bir ülkenin reel GSYH'si ile nominal GSYH'si arasında büyük bir farklılık varsa, bu, o ülkenin ekonomisindeki önemli enflasyonun veya deflasyonun göstergesi olabilir.

Kişi başına GSYİH: Bir ülkenin nüfusunda kişi başına düşen GSYİH’nin bir ölçüsüdür. Bir ekonomide kişi başına düşen çıktı veya gelir miktarının ortalama üretkenliği veya ortalama yaşam standartlarını gösterebileceğini belirtir.

⦁ Kişi başına düşen GSYİH piyasa değeri aynı zamanda bir refah ölçüsü olarak da hizmet ettiğinden, bu aynı zamanda genel ulusal zenginliğin bir ölçüsü anlamına da gelir.

⦁ İktisatçılar bu ölçümü kendi ülkelerinin yurt içi üretkenliği ve diğer ülkelerin üretkenliği hakkında fikir sahibi olmak için kullanırlar.

NASIL HESAPLANIR? 

GSYİH genellikle bir yıl için ele alınır. Nihai mal ve hizmetler ise, üretilen toplam mal ve hizmetlerden üretim için kullanılan ara mallar düşüldükten sonra geriye kalan değerdir. GSYİH verilerini bulmak için şu formül uygulanır:

GSYİH = Tüketim + Yatırım + devlet harcamaları + (ihracat – ithalat)

Gayrisafi Yurt İçi Hasıla Piyasaları Nasıl Etkiler?

⦁ Verinin olumlu olması, çoğu zaman yatırımcılar için avantajlı olsa da tarım dışı istihdam, işsizlik oranları, enflasyon gibi göstergelere de bakılması gerekir.

⦁ Güçlü ekonomik büyüme, yatırımcı güvenini artırabilir ve hisse senedi fiyatlarını yükseltebilir.

⦁ Fakat olumsuz sonuçları da olabilir. Güçlü ekonomik büyüme, enflasyona ve artan maliyetlere yol açarak kâr marjlarını daraltabileceğinden, kurumsal kazançlar üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olabilir.

⦁ Güçlü GSYİH büyümesine yanıt olarak yüksek faiz oranları, işletmelerin borçlanma maliyetlerini artırarak yatırımları ve kazançları engelleyebilir. Ekonomi büyüdüğünde, insanlar daha fazla harcanabilir gelire sahip olma eğilimindedir ve bu da daha yüksek tüketici harcamalarını ortaya çıkarır.

⦁ Ekonomi büyümediğinde veya durgun bir büyüme yaşandığında tüketici harcamaları düşme veya düşük kalma eğilimi gösterir. Durgunluk dönemlerinde, iş kayıpları, ücretlerin azalması veya geleceğe dair belirsizlik gibi faktörler nedeniyle insanlar harcanabilir gelirde azalma yaşayabilir. Tüketiciler harcamaları konusunda daha temkinli davranır ki bu, şirketlerin hisse senedi fiyatlarında baskı yaratır.

ELEŞTİRİLER

⦁  GSYİH harcanan paranın kaydı olmayan karaborsayı ve para dışı ekonomiyi hesaba katmaz.

⦁ Yaygın ekonomik analizler, çevre, yardımcı işler ve kadınların çalışmasını ihmal ederler. Çocuk bakıcılığı ya da ev temizlikçiliği gibi işler bu analizlerde yer almazlar.

⦁ GSYİH’nin hesaplanmasında karşılaşılan farklılıklar, ülkeler arasında çelişkiler yaratmaktadır.

⦁ Yaşam kalitesi, mal ve hizmetlerden çok farklı şeylerle belirlenir. Yaşam standardının ölçülmesi için kullanılan alternatif ölçüm araçları dahi bu etkenleri hesaba katmazlar.

⦁ GSYİH, fakirle zengininin gelirleri arasındaki eşitsizliği hesaba katmaz.

⦁ GSYİH büyümenin sürdürülebilir olup olmadığını ölçemez. Bir ülke doğal kaynaklarını çok hızlı bir şekilde tüketerek ya da yanlış yatırımlar yaparak geçici bir süreyle yüksek GSYİH’ye sahip olabilir.

Türkiye-Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) (Yıllık)

Türkiye’nin yıllık verilerini inceleyecek olursak 2022’nin 4. çeyreğinden bu yana büyük oranda bir düşme görebiliriz. 2022 Şubat ayında beklentiyi karşılayan bir yükseliş göstermiş ve sonraki dönemde bir düşüş gerçekleştirmiştir. Ancak bu dönem aralığı içerinde en sert düşüşü 2022 Kasım ayında yine beklentiler doğrultusunda gerçekleştirmiştir. Bugüne geldiğimizde bir önceki dönemin yükselişinin devam edebileceği düşünülebilir.

ABD-Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) (Çeyreklik)

ABD’nin verileri incelendiğinde gördüğümüz 2023 4. çeyrekten itibaren bir düşüş yaşamaya başladığı ve bu düşüşlerin beklenti dışında olmadığını görüyoruz. 2023 3. Çeyrekten itibarense yine beklenti doğrultusunda bir yükselişe geçilmiş olup 2024 4. Çeyrek verilerine baktığımızda ise beklenti doğrultusunda bir düşüş yaşanmaya başlandığını görüyoruz. Baktığımızda yine beklenti doğrultusunda bir düşüş göreceğimiz düşünülebilir.